Abstract:
Yüzyılımızın başlarından itibaren apaçık gözlemlenen konulardan birisi aile kurumuna olan ilgidir. Bu ilginin ardında yatan temeller, toplumun devamının, ekonomik dayanışmanın ve nesillerin toplumsallaşmalarının aileye dayalı olmasıdır. Bunların yanı sıra aile yapısındaki değişimler ve aile rollerindeki farklılaşmalar da aileye olan ilginin artmasına destek sağlamaktadır. Aile yapısındaki değişimler ve aile rollerindeki farklılaşmalar bağlamında konuya yaklaşıldığında son zamanların hayli ilgi çeken konularından olan “çift kariyerli eşler (aileler)” kavramı ortaya çıkmaktadır. Her ikisi de kariyerli işlerde çalışan eşlerden oluşan aileler, aile kurumu ve aile kurumunun çalışma yaşamı ile etkileşimi açısından incelenmeye değer görülmektedir. İş ya da meslek, bireylerin iş dışı yaşamlarını da önemli ölçüde etkilemektedir. İş dışı yaşam denilince akla öncelikle aile, aile yaşamı ve aile ile birlikte geçirilen zaman gelmektedir. Kapsama, eğitim, statü ve gelir gibi kariyerle ilişkilendirilebilecek kavramlar eklendiğinde, aile ilişkilerinin ve aile rollerinin olumlu ya da olumsuz anlamda güçlü bir şekilde etkilendiği yoğun ilişkiler ağı ortaya çıkmaktadır. İş’in (meslek, çalışma yaşamı), aile ve toplum arasında köprü görevi üstlendiği düşünüldüğünde, bu yoğun ilişkiler ağı içerisindeki belirgin aktörlerin başlarında gelen “çift kariyerli eşlerin”, aile konusuna ilgi duyan araştırmacılar için özgünlüğünü koruyan konu özelliği göze çarpmaktadır. Kadının değişen toplumsal konumu, eğitim düzeyinin ve çalışma yaşamına katılımının yükseliyor olması da, konunun özgünlüğünü güçlendirmekte ve yeni araştırmalara olan ihtiyacı vurgulamaktadır. Literatür bulguları, çift kariyerli eşlerle ilgili çalışmaların “kariyerin aile içi rollere etkisi”, “kariyerin aile içi ilişkilere ve iletişime etkisi”, “kariyerin aile üyelerinin mutluluklarına etkisi”, “kariyerin evlilik kalitesine etkisi” ve “çift kariyerli eşlerin çalışma yaşamında karşılaştıkları avantajlar ve dezavantajlar” etrafında şekillendiğini göstermektedir. Çift kariyerli eşler konusu temel alındığında, Türkçe literatür için diğer bir ifadeyle konuyu Türkiye bağlamında ele alan daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu değerlendirilmektedir. Çift kariyerli eşlerin (ailelerin) yukarıda değinilen önemine ve konuyla ilgili çalışmaların gerekliliğine dayanarak kaleme alınan bu kısımda, çift kariyerli eşlere ilişkin kavramsal çerçeveyi, çift kariyerli eşlerin sorunları, avantajları, dezavantajları ve işletmeler açısından çift kariyerli eşler ile ilgili açıklamalar izlemektedir.