İran, Aniran ve İranşehr kavramları üzerine

Abstract

Öz: İran sözcüğünün Orta Persçe şekli olan Ērān’ın Proto-İrani bir terim olan Aryānām’dan türediği ve ēr köküne ān çoğul ekinin getirilmesiyle oluştuğu kabul edilir. Kökeni Avesta’ya kadar uzanan İran (Ērān) sözcüğüne, ilk kez Sasani hanedanının kurucusu I. Ardeşir (224-240)’in yazıtlarında ve sikkelerinde rastlanır. İran (Ērān) teriminin karşıtı olan Aniran (Anērān) terimi ise I. Şapur (240-272) ile birlikte görünmeye başlamıştır. Yedi iklimden oluşan bir dünyanın merkezinde durduğu kabul edilen Airyanem Vaejah (Aryan’ların yayıldığı bölge)’ın bir bakıma halefi olarak İranşehr (Ērānšahr), tıpkı İran gibi Sasanilerin bir tasarımıydı. İran fikrinin Ahameniş, Helen, Part hatta Yakın Doğu mirası ile oluşan imparatorluk ideolojisi ile beraber sentezlendiğini söylemek mümkündür. Anahtar Kelimeler: İran, İranşehr, Aniran, Ērān, Ērānšahr, Anērān It is accepted Ērān, the Middle Persian version of the word Iran is derived from the Proto-Iranian term Aryānām and is formed by adding the plural suffix ān to the root ēr. The word Iran (Ērān), whose root goes back to Avesta, was first seen on the inscriptions and coins of Ardashir I (224-240), the founder of the Sassanian dynasty. The term Anērān being the opposite of the term Iran (Ērān) was started to be seen with Saphur I (240-272). Iranshahr (Ērānšahr) was the design of Sassanians as the successor of Airyanem Vaejah (the region where Aryan’s spread) which was accepted to be in the center of a world having seven climates like Iran. it could be possible to state that the idea of Iran was synthesized with the imperial ideology formed with the heritage of Achaemenid, Hellen, Parth and even the Near East. Keywords: Iran, Ērān, Ērānšahr, Iranshahr, Anērān, Persia