Şuf’a (Önalım) hakkının tarı̇hı̇ gelı̇şı̇m seyri ve günümüz hukukuna yansımaları bakımından mukayesesi

Abstract

Bu çalışmanın konusu, şuf’a (önalım) hakkının günümüze kadarki tarihi gelişim sürecinin mukayeseli bir şekilde incelenmesidir. Şuf’a hakkının ilk olarak hukuk alanına fıkıhla dâhil edildiği bilinmektedir. Bu hak, nass temelli olup İslam’ın ilk dönemlerinde geniş yoruma tabi tutulmuştur. Böylece İslam Hukuku'nda şuf'anın, şahsî-mali bir hak olma özelliğiyle birlikte aynı zamanda kanundan doğan bir hak olduğu ve geniş bir alanda hüküm doğurduğu anlaşılmaktadır. Bu durumun temel nedenleri arasında fıkhın geliştiği dönemdeki iktisadi hayatın şimdiki kadar karmaşık olmaması ve ferdi güvene dayalı ilişkilerin güçlü olması sayılabilir. Dini, ekonomik ve hukuki açıdan Avrupa’nın dönüşüm yaşadığı bir dönemde İslam borçlar hukukuyla ilgili ilk kodifikasyon örneğini Mecelle oluşturmaktadır. Böyle bir kanuni metinde şuf’a hakkının hukuki niteliği, ayrıca önem taşımaktadır. Zira bu hak, Mecelle’de fıkhın genel çerçevesi içerisinde kalmış, ancak irtifak haklarıyla bağlantılı olarak anlatılmıştır. Türk Medeni Kanunu’nda ise şuf’a hakkı, kanundan doğan bir hak olarak sınırlı hususlarda geçerli kabul edilmiştir. Bu sebeple günümüzde şuf’a hakkının, daha çok sözleşmeden doğan bir nevi alacak hakkına dönüştüğü görülmektedir.